Vijf sterren voor Knoflook en pekel

De Nederlandse vertaling van All i salobre

In de boekenbijlage van de Volkskrant gaf recensent Maarten Steenmeijer afgelopen zaterdag het maximale aantal sterren aan de roman Knoflook en pekel van Josep Maria de Sagarra: ‘Een stijl waarin zintuiglijke en plastische uitbundigheid hand in hand gaan zonder ook maar een moment uit de bocht te vliegen (…) Een zinderend taalmonument.’

Josep Maria de Sagarra (1894-1961) was een magiër, een monster van de literatuur, en een vat vol tegenstrijdigheden. Alles aan hem was op schier aanstootgevende wijze dubbelop: bon vivant en noeste werker; vedette en erudiet; aristocraat en volksheld; heer en beest. Geen wonder dat het sommige tijdgenoten moeite kostte zijn werk naar waarde te schatten. Ook nu nog is het bijna niet te geloven dat iemand die het er zichtbaar goed van nam, actief deelnam aan het Barcelonese nachtleven, op literair gebied bijna alles kon en metterdaad deed, en dan ook nog eens op een constant hoog niveau. Als dichter maakte hij intimistische poëzie, chansons, goethiaanse balades, gezangen, politieke hekeldichten, lange narratieve gedichten… Hij schreef tientallen toneelstukken, die met veel succes werden opgevoerd, waarvan het merendeel in verzen en op rijm, van lichtvoetige komedies en cabaret tot heldendrama’s en tragedies. Hij was een productieve journalist, schreef imposante memoires, vertaalde onder andere Dante (La divina commedia), Shakespeare (bijna zijn gehele oeuvre!), Pirandello en Molière. Zijn verzamelde werk, dat op dit moment in de maak is, zal zo’n twintig kloeke delen beslaan. En in elk genre excelleerde hij.

Josep Maria de Sagarra

Des te opmerkelijker is het dat Sagarra slechts drie romans op zijn naam heeft staan. De verklaring is gedeeltelijk te vinden in de geschiedenis van de Catalaanse literatuur. In het eerste kwart van de twintigste eeuw gaf het noucentisme de toon aan, een neoclassicistische kunststroming die een broertje dood had aan de romankunst. Niet voor niets noemde de dichter Carles Riba de noucentisten una generació sense novel.la. Voor een deel was het ook een financiële kwestie. Sagarra leefde van de pen en zijn theaterstukken, waar het publiek en masse op afkwam, leverden meer op dan romans. En dan was er nog de kritiek, die regelrecht geschokt was door zijn twee laatste romans Knoflook en pekel, uit 1928, en Privéleven, dat vier jaar later verscheen.

In 2010 publiceerde Menken Kasander & Wigman Uitgevers de Nederlandse vertaling van Vida privada, onder de titel Privéleven. De roman werd zeer positief ontvangen door de literaire critici van de grote dagbladen. Zo schreef Maarten Steenmeijer in de Volkskrant:

“Zonder zich maar een moment te bezondigen aan overdaad of gekunsteldheid rijgt Sagarra het ene indringende beeld aan het andere […] Privéleven is een verpletterende tekst, een vulkanische uitbarsting van diepe verontwaardiging en hartstochtelijke ironie die zich met geen enkel ander werk uit Sagarra’s oeuvre laat vergelijken, binnen de Catalaanse literatuur op eenzame hoogte staat en een ereplaats in de wereldliteratuur verdient.”

De eerste roman van De Sagarra

Verscheidene lezers gaven aan benieuwd te zijn naar de overige romans van Sagarra. Gezien de enthousiaste ontvangst van deze Catalaanse schrijver lag het voor de hand om zijn andere romans ook uit te geven, te meer daar hij, zoals gezegd, slechts drie romans gepubliceerd heeft. Het verdient lof dat Menken Kasander & Wigman gehoor heeft willen geven aan de wens van vele Nederlandse lezers van Privéleven en heeft besloten tot het uitgeven van Knoflook en pekel, dat in 2013 gevolgd zal worden door Sagarra’s eersteling, Paulina Buxareu.

De twee laatste romans van De Sagarra verwekten een groot schandaal, maar Knoflook en pekel werd als nog schokkender ervaren dan Privéleven. Dat de aristocratie in de loop van de tijd van binnen was gaan rotten, kwam voor de meeste mensen niet als een verrassing, maar dat de volksziel ook niet bijster fris rook, daar wilden de meeste intellectuelen niet aan. En niet alleen de intellectuelen. Toen Sagarra, die een bekende verschijning was als gevierd toneelschrijver, kort na de publicatie van Knoflook en pekel een bezoek bracht aan Port de la Selva,  dat model stond voor het vissersdorp in Knoflook en pekel, werd hij door een stel vissers met driedelig pak en al in de zee gegooid.